[...] Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα, ἡ ἀρίστη ἐκείνη ξυνωρίς, τὴν Κόρην τὴν ἐξ ἐπαγγελίας δωρηθεῖσαν αὐτοῖς, τὸν μέγαν ἐκεῖνον θησαυρόν, τὴν μόνην χαρὰν τῆς καρδίας αὐτῶν, εὐθὺς μετὰ τὸν ἀπογαλακτισμὸν χαίροντες εἰς τὸν Θεὸν προσφέρουσι καὶ ὡς τριετίζουσαν δάμαλιν εἰς τὸν Ναὸν φέρουσι, νεάνιδες δὲ τῆς Σιὼν λαμπαδηφοροῦσαι ταύτην προπέμπουσι, καὶ ἐν ἀσυνήθει πομπῇ καὶ φαιδρότητι μοναδικῇ ταύτην συνοδεύουσι προδηλοῦσαι τὴν μεγάλην τῆς Παρθένου δόξαν.
Τὴν παρθενικὴν ταύτην προπομπὴν ὁ Θεοπάτωρ Δαυῒδ ἐν μὲν τοῖς Ψαλμοῖς ἐμελώδησεν, «Ἀπενεχθήσονται, ἄδει, τῷ βασιλεῖ παρθένοι ὀπίσω αὐτῆς, αἱ πλησίον αὐτῆς, ἀπενεχθήσονται ἐν εὐφροσύνῃ καὶ ἀγαλλιάσει, ἀχθήσονται εἰς ναὸν Βασιλέως» (Ψαλμ. ΜΔ’ 15-16), διὰ δὲ τῆς εἰσαγωγῆς τῆς Κιβωτοῦ ἐν Ἱερουσαλὴμ προεικόνισε [ταύτην]· διότι, ὅτε ἔμελλε νὰ φέρῃ τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο κειμήλιον εἰς τὴν Σιών, ἐξῆλθε μετὰ πάσης τῆς γερουσίας τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ, καὶ πάντες μὲν λαμπάδας ἔχοντες μετὰ τυμπάνων καὶ ψαλμῶν ἔφερον τὴν Κιβωτὸν εἰς τὴν Σιών, ὁ δὲ Προφητάναξ ἔξαλλος ἀπὸ χαρᾶς καὶ πλήρης ἐνθουσιασμοῦ ἐσκίρτα πρὸ τῆς Κιβωτοῦ (Βασιλ. Β’, ΣΤ’ 14). Ἡ εἴσοδος αὕτη τῆς σκιώδους Κιβωτοῦ ὅσον λαμπρά, ὅσον ἐπιβλητική, ὑπολείπεται τῆς εἰσόδου τῆς Θεοτόκου κατὰ πολύ, εἶνε μόνον τύπος προεικονίζων τὴν περιφανῆ ταύτην καὶ λαμπαδηφόρον πομπήν.
Ἡ παρθενικὴ πομπὴ προσήγγιζεν ἤδη εἰς τὰ πρόθυρα τοῦ Ναοῦ, καὶ ὁ θεῖος Ζαχαρίας, ὁ τὴν ἐφημερίαν τότε τῆς ἱερατείας ἐπιτελῶν, τὴν πανάμωμον Κόρην ὡς εἶδε προπορευομένην τοῦ παρθενικοῦ ἐκείνου χοροῦ, ἐσκίρτησεν ἀπὸ χαρᾶς, διότι διὰ τοῦ ἐν αὐτῷ Ἁγίου Πνεύματος προείδεν, ὅτι μέγα μυστήριον ἐν αὐτῇ ἔμελλε νὰ τελεσθῇ, καὶ διὰ τοῦτο φαιδρῶς ταύτην ὑπεδέξατο καὶ τὸ τοῦ Δαυῒδ πρὸς αὐτὸν ἐφθέγξατο, «Ἄκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε καὶ κλῖνον τὸ οὖς σου καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου, καὶ ἐπιθυμήσει ὁ Βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου» (Ψαλμ. ΜΔ’ 11). Ἡ δὲ Κόρη πρὸς τοῦτον χαίρουσα ἔσπευσε καὶ τοὺς γονεῖς αὐτῆς καὶ τὰς παρθένους κατέλιπε καὶ εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἀνέβη καὶ ὡς ἱερὸς βλαστὸς ἐν τῷ ἱερῷ ἐκείνῳ τόπῳ ἐφυτεύθη, βλαστός, ὅστις ἔμελλε νὰ φθάσῃ μέχρις οὐρανῶν, βλαστός, ὅστις ἔμελλε ν’ ἀνθήσῃ τὸ ἀμάραντον ἄνθος, Χριστὸν τὸν Θεόν, βλαστός, ἐξ οὗ ἔμελλε νὰ προέλθῃ Ἐκεῖνος, διὰ μόνου τοῦ ὁποίου παρήθχη πᾶν ἀόρατον καὶ ὁρατόν.
Ἴσως ὅμως ἔκπληξις κατέχει πολλοὺς ἀναλογιζομένους τὸ πῶς εἰς τὴν Παρθένον ἐπετράπη νὰ εἰσέλθῃ καὶ ἐπὶ πολὺ εἰς τὸ ἄδυτον τοῦ Ναοῦ νὰ μένῃ, εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, ἔνθα οὐδεὶς εἰσήρχετο εἰμὴ ὁ Ἀρχιερεὺς μόνος, καὶ οὗτος ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ ἐξιλασμοῦ. Πλὴν ἄς ἀναλογισθῶμεν, ἀγαπητοί, ὅτι, ὅπου Θεὸς θέλει, ἐκεῖ ἔτι παραδοξότερα γίνονται. Πρὸ ἑκάστης σπουδαίας πράξεως οἱ Ἑβραῖοι ἐλάμβανον χρησμὸν παρατηροῦντες τὸ λογεῖον. Ἦτο δὲ τοῦτο κόσμημα περικαλλές, ὅπερ ἐπὶ τοῦ στήθους αὑτοῦ ἔφερεν ὁ Ἀρχιερεύς. Ἐπ’ αὐτοῦ ἦσαν προσκεκολλημένοι δώδεκα πολύτιμοι λίθοι καὶ μέγας ἀδάμας. Τούτους ὁ κλεινὸς Ζαχαρίας ἐδείκνυεν εἰς τὸν λαὸν ἀπαστράπτοντας καὶ ἐξήγει, ὅτι τοῦτο ἐδήλου, ὅτι τῷ Θεῷ ἦν ἀγαπητόν, ἡ Παρθένος νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἐν τῷ Ναῷ. Καὶ τοῦ Θεοῦ συμπράττοντος κατέπεισε τὸν λαόν, καὶ ἡ εἴσοδος τῆς Παρθένου ἀρεστὴ ἐφάνη αὐτῷ...
Τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἠνεώχθησαν καὶ ἔσω τῶν ἀδύτων τὴν μόνην ἁγνὴν ἐδέχθησαν. Καὶ ἰδοὺ ἡ ἄμωμος Κόρη ὡς ἄλλη περιστερὰ εἰσέρχεται ἔνθα ἡ Κιβωτὸς τοῦ ἁγιάσματος προμηνύουσα, ὅτι ἔληξεν ἤδη ὁ κατακλυσμὸς τῆς ἁμαρτίας, ἐγγίζει δὲ ὁ χρόνος τῆς σωτηρίας, καὶ μένει ἐκεῖ ἐπὶ δώδεκα ὅλα ἔτη ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου Γαβριὴλ ὑπηρετουμένη καὶ δι’ οὐρανίου ἄρτου τρεφομένη, ὡς μέλλουσα μετὰ μικρὸν διὰ τοῦ γάλακτος αὐτῆς νὰ θρέψῃ τὸν τρέφοντα πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. Ἐκεῖ τῶν τῆς φύσεως ἀναγκῶν ἔμεινεν ἀνωτέρα καὶ τῶν τῆς αἰσθήσεως ἡδονῶν ἐγένετο ὑπερτέρα καὶ διῆγε βίον ἀγγελικόν, βίον ἀμέτοχον λύπης, ἀμέτοχον μερίμνης, ἀμέτοχον παθῶν, ἀφιερωμένη ὅλως τῷ Θεῷ, ἐν Αὐτῷ μόνῳ ζῶσα, ἐν Αὐτῷ μόνῳ τρυφῶσα. Ἐκεῖ οὐδεὶς πονηρὸς λογισμὸς εἰσῆλθεν εἰς τὴν ἁγίαν αὐτῆς ψυχήν, ἀναβάσεις δὲ διέθετο ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς. Καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ μέχρι τοῦ χρόνου τῆς ἀναδείξεως αὐτῆς ἐν τῷ Ἰσραήλ, μέχρι τοῦ χρόνου, καθ’ ὅν ἐμνηστεύσατο αὐτὴν ὁ Ἰωσήφ, καὶ τὰ εὐαγγέλια τῆς μεγάλης χαρᾶς εὐηγγελίσατο αὐτῇ ὁ Γαβριήλ...
Ἔνδοξος ὄντως καὶ θαυμαστὴ ἡ εἰς τὸν Ναὸν εἴσοδος τῆς Παρθένου, ἀγαπητοί. Ἀλλὰ τίς δύναται νὰ διηγηθῇ ἐπαξίως τὴν δόξαν, εἰς ἥν σήμερον ἡ Παρθένος προήχθη; ἤ τίς ἰσχύει τὰς χάριτας ν’ ἀπαριθμήσῃ, δι’ ὧν αὕτη ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπλουτίσθη; Οὐδείς, οὐδείς. Δεδοξασμένα λελάληνται, Παρθένε, περὶ Σοῦ, ἡ πόλις τοῦ Θεοῦ. Πρὸ καταβολῆς κόσμου προωρισμένη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς Μητέρα Αὐτοῦ, ἐκλελεγμένη ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν, ἐξυμνηθεῖσα ὑπὸ πάντων τῶν Προφητῶν, ὑπερτερεῖς, Δέσποινα, πασῶν τῶν γυναικῶν, ὡς περὶ Σοῦ ἄδει ὁ σοφὸς Σολομών, «Πολλαὶ θυγατέρες ἐκτήσαντο πλοῦτον, πολλαὶ ἐποίησαν δύναμιν· Σὺ δὲ ὑπέρκεισαι καὶ ὑπερῆρας πάσας (Παροιμ. Σολ. ΛΑ’ 29).
Ἀλλὰ διὰ τί ἡ Παρθένος ἐκ πασῶν τῶν γυναικῶν προετιμήθη; διὰ τί εἰς τοιοῦτον καταπληκτικὸν ὕψος ἐπήρθη; διὰ τί μόνη αὕτη ἠξιώθη τῆς μεγίστης τῶν τιμῶν; νὰ γείνῃ δηλ. Μήτηρ Θεοῦ, ὑψουμένη οὕτω ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν; Διότι ὑπερεῖχε πάντας τοὺς ἐπὶ γῆς κατὰ τὴν ἁγιότητα καὶ ἀρετήν. Ἦτο καὶ τῶν Ἀσωμάτων καθαρωτέρα καὶ τῶν Ἁγίων ἁγιωτέρα· διότι οὔτε τῶν Πατριαρχῶν καθυστέρει κατὰ τὴν πίστιν, οὔτε τῶν Προφητῶν κατὰ τὴν χάριν, οὔτε τῶν Ἀποστόλων κατὰ τὸν ζῆλον, οὔτε κατὰ τὴν ἀνδρείαν τῶν Μαρτύρων, οὔτε κατὰ τὴν σωφροσύνην τῶν παρθένων, οὔτε κατὰ τὴν ἁγνότητα τῶν Ἀγγέλων. Ὡς τὰ ὕδατα πάντων τῶν ποταμῶν εἰς τὴν θάλασσαν συρρέουσιν, οὕτω καὶ πάντων τῶν Ἁγίων αἱ ἀρεταὶ ἐν τῷ προσώπῳ τῆς Παρθένου συνέρχονται καὶ μάλιστα ἐν αὐτῷ πλεονάζουσιν καὶ ἐν τῇ τελειότητι αὑτῶν ἀπαστράπτουσι. «Περίελθε, λέγει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, περίελθε, ἄνθρωπε, πᾶσαν τὴν κτίσιν τῷ λογισμῷ καὶ βλέπε, εἴ ἔστιν ἴσον τι τῆς Θεοτόκου Μαρίας· αὕτη τῶν ὑπὲρ νοῦν ἀληθειῶν ἀρχή τε καὶ τέλος, αὕτη τῶν χαρίτων ἀκρότης, αὕτη τῶν οὐρανῶν πλατυτέρα, τῶν Ἁγίων ἁγιωτέρα, τῶν Ἀγγέλων τιμιωτέρα». Διὰ τοῦτο ὑπὸ τοῦ Ἡσαΐου καλεῖται «ἐμφανὲς ὄρος Κυρίου» (Ἡσ. Β’ 2), ὡς ὑπερέχουσα πάντα τὰ ὄρη, πάντας Ἁγίους καὶ Ἀγγέλους κατὰ τὰς ἀρετάς. Ἐκ τούτου ἡ δόξα τῆς Παρθένου ἄρρητος καὶ ἡ χάρις Αὐτῆς ἄπειρος.
Λέγεται, ὅτι μετὰ τὴν οἰκοδομὴν τοῦ Ναοῦ, ὅτε ὁ Σολομὼν εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἔφερε τὴν Κιβωτόν, ἐπλήσθη ὁ οἶκος Κυρίου νεφέλης δόξης (Βασιλ. Γ’, Η’ 10-12). Ἡ φωτεινὴ αὕτη νεφέλη εἶνε σύμβολον τῆς Παρθένου, ἥτις τὸν κόσμον διὰ τῶν χαρίτων αὐτῆς φωτίζει καὶ τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων δι’ ἀκηράτου δόξης στολίζει. Πρὸ τῆς δόξης Αὐτῆς πᾶσα δόξα Ἁγίων καὶ Ἀγγέλων καθίσταται ἀφανής, ὡς πρὸ τοῦ Ἡλίου κρύπτονται πάντα τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντα τὰ φῶτα τῆς γῆς. Ἄν οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι ἐκ πάντων τῶν Ἁγίων πλησιέστεροι τελοῦντες πρὸς τὸν Χριστὸν ὑπερέχουσι κατὰ τὴν χάριν τῶν λοιπῶν, ἡ Πανάμωμος Παρθένος οὐχὶ πλησίον, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν κόλπων Αὐτῆς φέρουσα τὸν Χριστόν, περιβεβλημένη ὡς Παντάνασσα τὸν Ἥλιον τῆς Δικαιοσύνης, ἔχει τὸ πλήρωμα πάντων τῶν χαρισμάτων, ἅτινα ἐξ Αὐτῆς ὑπερεκχυνόμενα μεταδίδονται εἰς πάντας τοὺς τιμῶντας Αὐτήν. Καὶ οὕτως ἡ Παρθένος καθίσταται ταμεῖον τῆς χάριτος διανέμουσα ταύτην εἰς πάντα τὰ τέκνα Αὑτῆς κατὰ τὸ μέτρον τῆς καθαρότητος ἑκάστου.
Διότι ἡ Παρθένος εἶνε Μήτηρ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ Μήτηρ πάντων ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν, τοῦ μὲν κατὰ φύσιν ὡς γεννήσασα Αὐτόν, τῶν δὲ κατὰ θέσιν ὡς γεννήσασα τὸν Πρωτότοκον ἡμῶν Ἀδελφόν. Ἄν διὰ τὴν χάριν τῆς υἱοθεσίας ἐγενόμεθα ἀδελφοὶ τοῦ Ἰησοῦ, κατὰ φυσικὸν λόγον εἴμεθα τῆς Παρθένου υἱοὶ κατὰ χάριν, ἡ δὲ Παρθένος Μήτηρ ἡμῶν κατὰ θέσιν. Καὶ λοιπὸν ἡ Παρθένος ὡς Μήτηρ Θεοῦ δέχεται τοὺς ἀκενώτους τῶν θείων χαρισμάτων ποταμούς, ὡς Μήτηρ δὲ ἡμῶν εἶνε πέλαγος ἀνεξάντλητον τῶν θείων δωρεῶν διανέμουσα αὐτὰς ἀφθόνως εἰς ἡμᾶς· διότι ὡς Μήτηρ Θεοῦ ὑπὲρ πάντας Ἁγίους καὶ Ἀγγέλους παρ’ Αὐτῷ ἰσχύει καὶ μεγίστην πρὸς τὸν Σωτῆρα παρρησίαν ἔχει, ὡς Μήτηρ δὲ ἡμῶν πλείονα πάντων τῶν Ἁγίων καὶ Ἀγγέλων ἀγάπην πρὸς ἡμᾶς τρέφει [...]
Ἀπὸ τὴν Ὁμιλίαν: "Εἰς τὰ Εἰσόδια τῆς Ὑπεραγίας ἡμῶν Δεσποίνης καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας", στὸ ἔργο τοῦ Θεοδώρου Ζωγράφου, Ἐντρυφήματα καὶ Ἀπηχήματα τῆς δοξασθείσης Ἑλλάδος, ἤτοι Διπλοῦν Κυριακοδρόμιον... καὶ πλῆρες Ἑορτοδρόμιον..., τόμος τρίτος, Ἐν Βόλῳ 1914, σελ. 303-307.